overweging op 29 januari
Een maand geleden hebben we elkaar een goed Nieuwjaar gewenst. Ik ben een van de weinigen die Zalig Nieuwjaar zegt.
Behalve burgemeester Moorman die voor de abt en mij het ‘Zalig Nieuwjaar’ bewaart. Bij ieder ander zegt ook zij: ‘de beste wensen’. Ik blijf mordicus vasthouden aan het Zalig Nieuwjaar omdat het zoveel meer betekent dan ‘de beste wensen’.
U hebt het zojuist gehoord: ook in het evangelie komt het woord ‘zalig’ acht keer voor. Het begin van de openingsroepspraak van Jezus wordt de ‘acht zaligsprekingen’ genoemd. Acht keer wenst Jezus mensen zalig, en het zijn niet de geslaagden in het leven, het zijn niet de patsers en de gelukvogels. Neen, het zijn eerder de mensen die gemangeld worden door een oververhitte samenleving. Het gaat om hen die al uitgespuugd zijn en beland aan de rand van onze maatschappij. Willen wij daarbij horen? Nee toch! Maar deze mensen zijn er wel, ook in onze dorpen. Naar hen gaat de aandacht van Jezus uit. Wij zouden het ook kunnen doen als we ons aangesproken voelen door zijn boodschap.
Jezus spreekt hen (en ons) aan met ‘zalig ben je’, ‘gelukkig ben je’, ‘happy ben je’ als… Nu heeft dat woord ‘zalig’ een rijke achtergrond. Het betekent niet dat iets lekker van smaak is zoals een zalig toetje. ‘Zalig’ heeft eerder te maken met ‘heil’, of ‘gelukgewenst met…’ omdat niet jij zelf zo goed bent, maar omdat God jou ziet en wilt dat het je goed gaat. God kijkt namelijk met liefde – en vóór alles – naar de kleinen, de mensen die de hulp van anderen nodig hebben. Bij de armen hoeven we niet per se aan rijke mensen te denken. Je ziet heel vaak dat het delen van je armoe met anderen die in het zelfde schuitje zitten, vaak al heel troostend is. Bij de treurenden is dat ook het geval. En voor de vredestichters helpt het alleen maar om dit met anderen te delen en dus meer vrede te scheppen.
Iemand heeft deze boodschap van Jezus – en op de volgende zondagen gaat Hij op dezelfde toon verder – ‘meer dan het gewone’ genoemd. Gewoon is als je goed doet voor een ander, wanneer je reageert vanuit het principe: wat je wilt dat een ander voor jou doet, doe het dan eerst voor hem of haar. Dat is al heel wat. Wanneer we allemaal op deze manier reageren dan zou de wereld er al een stuk beter uitzien. Het gaat dan ‘gewoon’ om eerlijkheid, met of zonder verborgen Teeven-bonnetjes. Maar zo is het niet en we hebben nood aan mensen die ‘meer dan het gewone’ doen. Soms moet dan wel eens over je laten lopen. Je kunt dan niet altijd je recht halen. Je zult ’n keer wat langer je mond moeten houden. Ouders met pubers weten hier alles van. Waarom doe je het? Om de lieve vrede? Ja, vaak wel. Omdat je van dat kind houdt en net even ‘meer dan het voorgeschreven’ doet? Ja. Dan is er liefde in het spel.
Er zijn momenten waarop je heel sterk voelt dat zij die niets hebben, die altijd het onderspit moeten delven, juist de grootste, de sterkste, de grootste liefde in zich meedragen.
Toen bisschop Tutu, samen met Nelson Mandela, verzoening wilde in dat zwaar beschadigde Zuid-Afrika stelden ze een waarheidscommissie in. Als de blanke folteraars en hun zwarte slachtoffers elkaar in de ogen zouden kijken, dan zou men elkaar kunnen vergeven, zo was de gedachte. Een zwarte werd binnengereden in een rolstoel. Hij vertelde van zijn martelingen, zijn benen waren tot pulver geslagen zodat hij nooit meer kon lopen. Hij deed zijn verhaal waardig en zonder agressie ten opzichte van de blanke folteraar die voor hem stond. Bisschop Tutu brak om zoveel barmhartigheid van deze zwarte man. Zijn mede-commissieleden legden hun handen op zijn rug, tot kracht. Je hoorde als het ware iemand zachtjes prevelen: ‘Zalig de barmhartigen want zij zullen barmhartigheid ondervinden.’ ‘Zalig die vrede brengen, want zij zullen kinderen van God genoemd worden.’
Het gaat om meer dan wat je gewoon bent te doen dan je verplicht bent. Het gaat om medeleven, mede-voelen met die ander, het gaat om empathie. Niemand mag neutraal staan tegenover een ander. Dan help je de relatie, en ook de liefde, om zeep. Wanneer wij ons echt laten raken door degene die ons aankijkt, dan gaan we eigen grenzen over. Uit liefde.
Joost Jansen, Abdij van Berne
