Bas de Gaay Fortman kon niet komen naar de film over de uitgebuite kinderen in India die deze week in de abdij werd gedraaid. Hij moest naar Utrecht om samen met vluchtelingen te gaan eten. Dat doet hij iedere week, één avond. Een groep mensen heeft bedacht: samen aan tafel gaan verbroedert. Eten doen alle mensen.
En als je je mond vol hebt mag je niet praten, zei m’n moeder al. Als je moeite hebt om elkaar te verstaan, je bent wel bij elkaar en je reageert op elkaar. Ik geloof dat Jezus daarom het samen breken en delen van brood en wijn als centraal sacrament voor zijn kerk heeft gekozen. Het feest dat we vandaag vieren wil dit heel bijzonder markeren: Sacramentsdag.
Samen – breken en delen – én Aanwezigheid: dat zijn drie belangrijke aspecten van dit heilig sacrament, van de eucharistie. En het zijn ook drie aspecten die vandaag in onze samenleving zo onder vuur liggen.
Er zijn nogal wat gezinnen waar doorgaans niet meer samen wordt gegeten. Ieder pakt maar iets uit de koelkast, de magnetron warmt het op, en dan met bord op schoot voor de televisie. Natuurlijk is dit een karikatuur, maar het beeld is herkenbaar. Niet alleen voor het samen eten maar ook om te laten zien hoe wij vaak met elkaar omgaan. Soms los zand, met de smartphone in de hand, alleen, in een grote menigte. Dan heb ik liever dat we moeite hebben om elkaar te verstaan zoals in de omgang met vluchtelingen, en dat je elkaar wel van hart tot hart weet te raken. En dat gebeurt! Het maakt ook de diepste verlangens in mensen los want hoeveel datingsites hebben we niet? Om maar niet te spreken van de relatiebemiddelingsbureaus. Samen-zijn is een grote uitdaging en een opdracht.
Breken en delen is hierbij het medicijn. Je kunt alleen maar delen als je ook weet te breken. Delen is iets door midden breken om het aan een ander te geven. Het gaat nooit helemaal vanzelf. Als iemand zegt dat zij er altijd voor een ander is, dan geloof ik dat niet. Het kan wel een nobel streven zijn, maar in de realiteit moet je toch altijd een keuze maken. En sommige keuzes kosten kruim. Zo is dat. Maar de moeite levert vaak veel op. De winst is dat je elkaar ontmoet, dat je met elkaar verder gaat. Iedere relatie, of het nu een vriendschap is, een huwelijk, of het leven in een gemeenschap, vraagt om breken en delen. En om inzet. Soms ook dat het je echt iets kost. Maar troost je: dat is het voor de ander ook. Daarom dat we in iedere eucharistie het brood echt breken. Je kunt het knappen horen! Het staat symbool voor dat altijddurende breken en delen dat onze levensopdracht is.
En zo kom je elkaar dus tegen! Dat heeft Jezus bedoeld met de eucharistie. Het gaat Hem steeds om ontmoeting. De ontmoeting met elkaar en - heel bijzonder – met Hem. Kan dat, Hem ontmoeten? Hij is toch met Hemelvaart uit ons midden weggegaan? Ja, dat is waar, maar met Pinksteren heeft Hij ons zijn heilige Geest gezonden opdat wij samen zijn volk worden, zijn Lichaam in deze wereld. En dat zit ‘m niet in het feit dat we als gedoopte mensen ingeschreven staan in het doopboek. Het gaat er veelmeer om dat we doen wat Hij gedaan heeft. Als we dat doen dan zijn we als het ware zijn verlengstuk, zijn Lichaam. Daarom mag ik steeds zeggen: ‘Lichaam van Christus’ en antwoordt u: ‘Amen.’ U zegt het als ik u de hostie, het Heilig Brood, voorhoud. Dat is Lichaam van Christus, maar we zijn het ook samen Lichaam van Christus. Dus zeggen we ‘Amen’ op beiden. Als we het Heilig Brood aannemen dan zeggen we dus dat we Zijn Aanwezigheid in deze gecompliceerde samenleving zijn. Dat is niet niks…
Maar… dit sacrament van Gods aanwezigheid is ook voedsel, ons voedsel als christenen. Het is ontroerend in hoe verschillende omstandigheden mensen dit Heilig Brood ontvangen: bij een eerste communie, of bij de ziekenzalving, die Aanwezigheid past zich als het ware aan aan de omstandigheden. Het gaat steeds om Aanwezigheid: er-zijn voor elkaar en God in ons midden. Iedere keer weer een stimulans en oproep om te doen wat Jezus ons heeft voorgedaan: breken en delen, ons leven, ons er-zijn voor elkaar. Met Gods hulp.
Joost Jansen, Abdij van Berne
